Rynek Starego Miasta

Rynek Starego Miasta – prostokątny plac o wymiarach 90 na 73 metrów na warszawskim Starym Mieście.

Z rynku wychodzi osiem ulic (z każdego rogu po dwie, prostopadle do siebie): Celna, Jezuicka, Kamienne Schodki, Krzywe Koło, Nowomiejska, Wąski Dunaj, Zapiecek i Świętojańska.

Rynek Starego Miasta – prostokątny plac o wymiarach 90 na 73 metrów na warszawskim Starym Mieście.

Z rynku wychodzi osiem ulic (z każdego rogu po dwie, prostopadle do siebie): Celna, Jezuicka, Kamienne Schodki, Krzywe Koło, Nowomiejska, Wąski Dunaj, Zapiecek i Świętojańska.

Historia

Ukształtował się na przełomie XIII i XIV w. przy lokacji miasta. Do XVIII wieku najważniejszy plac miasta, na którym koncentrowało się życie Warszawy. Stanowił tło ważnych wydarzeń historycznych, wystąpień politycznych, manifestów i publicznych egzekucji, zgodnie ze swoją nazwą służył również celom handlowym. Od XV wieku na środku placu znajdował się murowany ratusz otoczony kramami. Po północnej stronie stał pręgierz i klatka, widoczna na akwareli Zygmunta Vogla przedstawiającej Ratusz Staromiejski oraz kuna, w której eksponowano złoczyńców ku uciesze i przestrodze mieszkańców.

Ratusz rozebrano w 1817. W 1855, kiedy w Warszawie uruchomiono pierwszy wodociąg miejski, pośrodku rynku ulokowano wodotrysk z pomnikiem Syrenki dłuta Konstantego Hegla (w tym samym roku wodotrysk pojawił się także przy Kolumnie Zygmunta).

W 1915 stronom rynku oficjalnie nadano obowiązujace do dzisiaj nazwy. Są to:

• strona Barssa (wschodnia, dawniej zwana Wschodową albo Prawą)
• strona Kołłątaja (zachodnia, dawniej zwana Lewą)
• strona Dekerta (północna, dawniej zwana Miejską)
• strona Zakrzewskiego (południowa, dawniej zwana Zamkową albo Czwartą).

Podczas powstania warszawskiego kamienice przy rynku zostały w większości zrównane z ziemią. W latach 1949-1953 zostały pieczołowicie zrekonstruowane. Obecnie rynek jest zamknięty dla ruchu kołowego (z wyjątkiem aut mających specjalne zezwolenia) i stanowi miejsce niedzielnych spacerów i wycieczek, a także okolicznościowych imprez i koncertów. Kamienice przy rynku przeznaczono na placówki muzealne, kulturalne, sklepy, stylowe kawiarnie i restauracje.

Zabudowa rynku

Zabudowa rynku pierwotnie była głównie drewniana, lecz już w XV wieku przeważała zabudowa murowana utrzymana w stylu gotyckim. Sam rynek był zastawiony kramami i straganami, lecz już od co najmniej 1429 stał tutaj ratusz staromiejski. Przy dzisiejszej stronie Dekerta stały pręgierz i kuna, od XVI wieku znajdowała się także studnia.

Po pożarze w 1607 roku zabudowa rynku uległa przebudowie, która praktycznie niezmieniona przetrwała aż do 1944. W 1817 rozebrany został ratusz staromiejski, a Stare Miasto stało się enklawą miejskiej biedoty. Zabudowa zrekonstruowana została w latach 1949-1953 z nawiązaniem do wyglądu przedwojennego, jednak domy zostały zaopatrzone w udogodnienia (sanitariaty) nieobecne w kamienicach przedwojennych.

Kamienice staromiejskie nie miały numerów, nazywane były od godeł lub od nazwisk właścicieli, szczególnie znanych, lub pierwszych, którzy wznieśli lub przebudowali dom.

Strona Barssa

Pierzeja wschodnia, od strony Wisły pomiędzy Celną a Kamiennymi Schodkami. Numeracja domów parzysta od 2 do 26 w kierunku Kamiennych Schodków:

• kamienica Bornbachów (Burbachowska) nr 2 – Staromiejski Dom Kultury
• kamienica Strubiczowska nr 4
• kamienica Gizińska nr 6
• kamienica Ellebrantowska nr 8
• kamienica Troperowska (Properowska) nr 10
• kamienica Małodobrych nr 12
• kamienica Kupcewiczowska nr 14
• kamienica Greyberowska nr 16
• kamienica Orlemusowska nr 18
• kamienica Winklerowska (Balcerowska) nr 20 – Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza
• kamienica "pod Fortuną" nr 22
• kamienica Busserowska (Skwarczyńskich) nr 24
• kamienica Walterowska nr 26

Strona Kołłątaja

Pierzeja zachodnia, pomiędzy Zapieckiem a Wąskim Dunajem. Numeracja domów nieparzysta od 15 do 31 w kierunku Nowego Miasta:

• kamienica Simonettich (Kranicha) nr 15, Urząd pocztowy Warszawa 40. W południowo-wschodnim narożniku budynku znajduje się marmurowa tablica upamiętniającą odbudowę Starówki w latach 1951-1953 oraz zegar projektu Jerzego Brabandera i Zygmunta Kropisza, wykonany w roku 1953 przez Mieczysława Jarnuszkiewicza.
• kamienica Markiewiczowska nr 17
• kamienica Wójtowska nr 19
• kamienica Wilczkowska nr 21
• kamienica Klucznikowska nr 21a
• kamienica Urbanowska nr 23
• kamienica Rolińska nr 25
• kamienica Fukierowska nr 27 – restauracja i winiarnia „U Fukiera”
• kamienica Gizińska nr 29 – Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk
• kamienica pod Świętą Anną (błędnie nazywana kamienicą Książąt Mazowieckich) nr 31

Strona Dekerta

Pierzeja północna, od strony Nowego Miasta, pomiędzy Kamiennymi Schodkami a Wąskim Dunajem. Numeracja domów parzysta od 28 do 42 od strony Wisły:

• kamienica Falkiewiczowska nr 28
• kamienica Kazubowska nr 30
• kamienica Baryczków nr 32
• kamienica Szlichtingowska (Kleinpoldowska) nr 34
• kamienica „pod Murzynkiem” nr 36
• kamienica Kurowskiego (Talentich) nr 38
• kamienica Klemensowska nr 40
• kamienica Montelupich (Filipowska) nr 42 – wejście do Muzeum Warszawy

Strona Zakrzewskiego

Pierzeja południowa, od strony Zamku Królewskiego i katedry św. Jana, pomiędzy Celną a Zapieckiem. Numeracja domów nieparzysta od 1 do 13 od strony Wisły:

• kamienica Walbachowska nr 1
• kamienica Juchtowska nr 3
• kamienica Jeleniowska ("Pod Bazyliszkiem") nr 5 – restauracja „Bazyliszek”
• kamienica "Złocista" nr 7
• kamienica Długoszowska nr 9
• kamienica Majeranowska nr 11
• kamienica „pod Lwem” nr 13

Piwnice staromiejskie

Pod ośmioma kamienicami po stronie Dekerta oraz kamienicą Bornbachów znajdują się piwnice, udostępnione do zwiedzania w ramach Szlaku Kulturalnych Piwnic Starego Miasta.