Kanał Augustowski

Kanał Augustowski – droga wodna łącząca drogą okrężną dopływy Wisły z Bałtykiem poprzez dopływy Niemna, z pominięciem dolnego biegu Wisły.

Kanał Augustowski jest częścią Szlaku Batorego i wraz z zespołem budowli i urządzeń został ujęty w rejestrze zabytków nieruchomych, nr rej.:324 z 23.10.1968 (środkowa część) i 5 z 902.1979 (cały kanał) . Rozporządzeniem Prezydenta RP z 25 kwietnia 2007 roku (Dz.U. nr 86 z 2007 r., poz. 572) został uznany za pomnik historii . Od roku 2008 kanał był wspólnym polsko-białoruskim kandydatem do wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO (wniosek wycofano w 2010 w celu poprawienia). Kanał Augustowski włączony został w Europejski Szlak Tematyczny Transport i Komunikacja, będący częścią Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.

Kanał Augustowski – droga wodna łącząca drogą okrężną dopływy Wisły z Bałtykiem poprzez dopływy Niemna, z pominięciem dolnego biegu Wisły.

Kanał Augustowski jest częścią Szlaku Batorego i wraz z zespołem budowli i urządzeń został ujęty w rejestrze zabytków nieruchomych, nr rej.:324 z 23.10.1968 (środkowa część) i 5 z 902.1979 (cały kanał) . Rozporządzeniem Prezydenta RP z 25 kwietnia 2007 roku (Dz.U. nr 86 z 2007 r., poz. 572) został uznany za pomnik historii . Od roku 2008 kanał był wspólnym polsko-białoruskim kandydatem do wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO (wniosek wycofano w 2010 w celu poprawienia). Kanał Augustowski włączony został w Europejski Szlak Tematyczny Transport i Komunikacja, będący częścią Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.

Informacje ogólne

Długość kanału: 101 km, w tym 82 km w granicach Polski.

Kanał, oprócz śluz, których jest 18, tworzą:

• rzeka Netta (w górnym biegu od źródła do jeziora Necko — Rospuda) — rzeka w północno-wschodniej Polsce, prawy dopływ Biebrzy, dł. 102 km, dorzecze 1336 km²; częściowo skanalizowana (Kanał Augustowski). Źródła w pobliżu jez. Rospuda, przepływa przez jez. Garbaś, Sumowo, Bolesty, Necko
• rzeka Czarna Hańcza - jest największą rzeką Wigierskiego Parku Narodowego oraz jedną z ważniejszych rzek Suwalszczyzny.
• Jeziora augustowskie - posiadają sporą ilość piaszczystych plaż i kąpielisk, co spowodowało umiejscowienie wielu ośrodków wypoczynkowych.

Bogaty jest świat wodnych ptaków: łabędzie, kaczki, gęsi. Ryby występujące w Kanale Augustowskim to lin, leszcz, okoń, szczupak, węgorz, karaś, miętus pospolity, płoć i ukleja.

Z powodu braku regulacji Biebrzy i Narwi obecnie kanał nie jest skomunikowany z innymi drogami wodnymi w Polsce. Od roku 2008, po odbudowaniu stopni wodnych od Kurzyńca do Niemnowa, kanał stał się ponownie żeglowny na całej swojej długości i odzyskał połączenie z rzeką Niemen.

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych kanał ma klasę Ia (droga wodna o znaczeniu regionalnym, maks. długość statków z napędem i barek - 24 m, maks. szerokość - 3,5 m, maks. zanurzenie - 1 m).

Po kanale pływają statki Żeglugi Augustowskiej, które przewożą rocznie ok. 100 tys. pasażerów na kilku trasach (w tym najbardziej popularnej "Papieskiej": port w Augustowie - rzeka Netta - jezioro Necko - rzeka Klonownica - Jezioro Białe - śluza w Przewięzi - Jezioro Studzieniczne i powrót, którą na odcinku od Augustowa do Studzienicznej 9 czerwca 1999 r. w czasie 7 godzin płynął flagowym statkiem "Serwy" papież Jan Paweł II). "Serwy" zwodowano w 1962 r. w Gdańsku; kolejny statek - "Sajno" - w 1960 r. (pływał on kiedyś po Wiśle jako "Świtezianka"), natomiast najmłodszego "Perkoza" w 1971r. Dwa pierwsze statki mieszczą 203 pasażerów, natomiast trzeci mieści na pokładzie 74 osoby..

Przebieg kanału

Kanał Augustowski dzieli się na 2 odcinki:

• zachodni - od połączenia z Biebrzą do śluzy Augustów (0,0 - 32,50 km)
• wschodni - od śluzy Augustów do śluzy Niemnowo na Białorusi (32,50 - 101,20 km)

Kilometraż kanału liczony jest od połączenia z Biebrzą.

Śluzy

W ramach Kanału Augustowskiego wybudowano 18 śluz. Obecnie w granicach Polski znajduje się 14 z nich, 3 na terenie Białorusi (Wołkuszek, Dąbrówka, Niemnowo), a przez śluzę Kurzyniec przebiega granica polsko-białoruska.

Śluzy wg liczby komór:

• jednokomorowe: 16
• dwukomorowe: 1 - Paniewo
• czterokomorowe: 1 - Niemnowo (pierwotnie trzykomorowa, czwartą komorę dobudowano latach 2004-2006)

Śluzy pozwalają przenieść statki o:

• 15 m na odcinku od Biebrzy do Augustowa
• 41 m na odcinku od Augustowa do Niemna

Śluzy od rzeki Biebrzy:

1. Dębowo
2. Sosnowo
3. Borki
4. Białobrzegi
5. Augustów
6. Przewięź
7. Swoboda
8. Gorczyca
9. Paniewo
10. Perkuć
11. Mikaszówka
12. Sosnówek
13. Tartak
14. Kudrynki
15. Kurzyniec
16. Wołkuszek
17. Dąbrówka
18. Niemnowo

Historia

Powstanie

Drogi wodne były kluczowe dla gospodarki wielu krajów przed rozwojem kolei w XIX wieku. W dobie rewolucji przemysłowej we wczesnych latach XIX wieku powstała konieczność szukania połączeń śródlądowych. Rozwój techniki inżynieryjnej na świecie spowodował budowanie kanałów, czyli sztucznych połączeń wodnych wykorzystujących istniejące naturalne cieki wodne.

W Królestwie Polskim po uzyskaniu dużej autonomii (rząd, parlament, wojsko), w latach 1815-1830 nastąpił intensywny rozwój przemysłu i ekspansja gospodarcza. Najpoważniejszym problemem stał się eksport towarów, spławianych Wisłą do Gdańska. Po wprowadzeniu przez Prusy w 1823 represyjnych ceł (opłaty na niektóre towary, np. żyto i jęczmień wzrosły sześciokrotnie, na owies trzynastokrotnie) minister skarbu Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki postanowił wybudować kanał żeglowny z pominięciem Pomorza. Roboty miały być wykonywane przez Polaków (dorzecza Wisły i Niemna) i Rosjan (dorzecza Niemna i Windawy) tzw. Kanał Windawski).

Budowa

Kanał został zaprojektowany w 1824 przez gen. Ignacego Prądzyńskiego. Budowa rozpoczęła się w 1825 i prowadzona była przez Wojskowy Korpus Inżynierów. Pracami kierował początkowo Prądzyński (do 1826), później gen. Jan Chrzciciel de Grandville Malletski, Jan Paweł Lelewel (do 1830). Prace zostały przerwane z powodu wybuchu powstania listopadowego, a wojska rosyjskie budujące Kanał Windawski skierowano do walki z powstańcami.

Po klęsce powstania listopadowego Rosja zlikwidowała autonomię Królestwa Polskiego i w związku z tym zmieniła się koncepcja budowy kanału. W latach 1833-1839 zrealizowano go tylko na odcinku od Biebrzy do Niemna; budowę prowadził wówczas hydrotechnik Teodor Urbański. Wśród budowniczych Kanału byli m.in. Jerzy Arnold, Tadeusz Edward Bieliński, Michał Horain, Wojciech Korczakowski, Jan Paweł Lelewel, Feliks Pancer, August Szulz (Jussuf-aga).

Zobacz też

• Kanał wodny

Linki zewnętrzne

• Kanał Augustowski - Informacje, zdjecia
• Kanał Augustowski - Wirtualne wycieczka