Muzeum Historii Katowic

Przewodnik
Mapa
Atrakcje

Muzeum Historii Katowic jest instytucją muzealną zajmującą się sztuką, historią i rozwojem Katowic, w ramach których gromadzone są zbiory historyczne: pocztówki, fotografie, dokumenty oraz sztuka mniej i bardziej znanych artystów, których twórczość przeplata się z historią Katowic. Placówka oprócz zadań wystawienniczych realizuje również program naukowo-badawczy. W ramach muzeum działa również wydawnictwo, publikujące albumy i książki poświęcone najciekawszym wystawom i wydarzeniom a także rocznik Kronika Katowic. W zbiorach muzeum znajduje się w sumie blisko 100 000 eksponatów, w tym cykl 27 pasteli Stanisława Ignacego Witkiewicza, będących portretami Eugenii Wyszomirskiej-Kuźnickiej, mieszkającej po wojnie w Katowicach.

Czytaj dalej

”

Budynek

Siedziba główna muzeum znajduje się w Katowicach w czterokondygnacyjnej kamienicy secesyjnej z 1908 roku przy ul. Szafranka 9 wybudowanej przez przedsiębiorcę Wilhelma Biegera. Był to budynek przeznaczony dla zamożnych mieszczan, gdzie na jednym piętrze były 2 komfortowe apartamenty o powierzchni 150 m² i 300 m², wyposażone już w tamtych czasach w centralne ogrzewanie. Wystawy organizowane są na 3 piętrach, przy czym na pierwszym i ostatnim wystawy stałe. Na parterze mieści się kawiarnia, księgarnia z wydawnictwami własnymi oraz sala rozrywkowo-konferencyjna. Przez krótki czas po 1981 roku siedzibę w tym budynku miało także Śląskie Towarzystwo Filmowe.

Historia

Początki Muzeum Historii Katowic są związane z Sekcją Muzealną przy Katowickim Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym. Idea gromadzenia pamiątek narodziła się na początku lat 70. XX wieku, wiele lat przed reaktywacją Muzeum Śląskiego i miała charakter społeczny. Większość eksponatów pochodziła od mieszkańców miasta, a w gromadzenie ich byli zaangażowani harcerze. 21 sierpnia 1976 roku otwarte zostało Społeczne Muzeum Historii Katowic. Mieściło się w jednym z apartamentów na I piętrze w kamienicy przy ul. Szafranka 9. W 1979 na podstawie testamentu Elżbiety Wyszomirskiej przekazane dla muzeum zostały jej portrety malowane przez Witkacego. Wydarzenie to było podstawą decyzji urzędniczej, na podstawie której, w styczniu 1981 roku powstało muzeum jako oddział Muzeum Górnośląskiego. W 1983 wydzielono administracyjnie tę placówkę jako Muzeum Historii Katowic.

Wystawy stałe

Dzieje Katowic 1299 – 1990

Na wystawie historycznej można zapoznać się z dziejami Katowic od 1299 roku; Wśród zbiorów oprócz licznych historycznych pocztówek Katowic, których muzeum posiada w sumie około 1 300, można zobaczyć wiele spośród historycznych fotografii, których cały zbiór szacowany jest na 80 000 pozycji. Wystawę uzupełniają przedmioty codziennego użytku, stroje tradycyjne, stare plany miasta i dzielnic, rekonstrukcje a także dokumenty związane z historią miasta, w tym Akt sprzedaży Katowic czy też Reces uwłaszczeniowy chłopów katowickich, podpisany w 1827 roku. W zbiorach muzeum znajdują się także unikalne pamiątki po Wojciechu Korfantym

Wnętrza mieszczańskie

Zrekonstruowane dwa wnętrza mieszczańskie z lat 1865-1939, z których jedno prezentujące życie klasy średniej, a drugie bogatego mieszczaństwa. Wystawy obejmują wyposażenie kuchni, jadalni, salon, sypialni, pokoi dziecięcych a także przedsionki. Na wystawę składa się kompletne umeblowanie, przedmioty użytku codziennego, elementy dekoracyjne – w tym obrazy i porcelana;

U sąsiadów na pokojach i w kuchni- prezentuje mieszkanie średniozamożnego mieszczaństwa, obejmujące między innymi pokój dziecięcy, sypialnię, kuchnię

W kamienicy mieszczańskiej – Codzienność i odświętność – mieszkanie zamożnego mieszczaństwa z wyraźnym podziałem na część oficjalną – salon, buduar, gabinet pana domu, jadalnia – oraz 'codzienną' – sypialnia, bawialnia. Na wystawie prezentowane są zdobione zestawy mebli: w salonie – meble neorenesansowe z żardinierą architektoniczną, w jadalni – komplet mebli neomanierystycznych, w buduarze – meble w stylu neoempire.

Niezwykle bogatą i wykwintną częścią wystawy jest porcelana, zwłaszcza umieszczone w serwantkach komplety do kawy i herbaty śląskich firm Giesche, Huta Franciszka i Steatyt.

Wystawy czasowe

Muzeum Historii Katowic korzystając ze zbiorów własnych oraz z ekspozycji gościnnych organizuje wystawy czasowe, 2-3 miesięczne. Najsłynniejsze spośród zorganizowanych do tej pory to:

Malarstwo Jerzego Dudy-Gracza
O dusze polską (1991 rok) – wystawa historyczna obrazująca działalność kościołów na rzecz utrzymania polskości na Górnym Śląsku;
Amor mortis – wystawa obrzędów związanych ze śmiercią, pokaz obrzędów od XVII do XIX wieku
Wystawy z cyklu Historie Dzielnic, w tym poświęcone dzielnicom Dębu, Bogucic;
Od Katowic do Stalinogrodu – wystawa z okazji przywrócenia nazwy miasta Katowice;
W zwierciadle mody, wystawa obrazująca trendy mody w Katowicach – od powstania miasta do 1939 roku
Wystawa twórczości grupy ST-53
Wystawy fotografii przedwojennej Józefa Dańdy;

Schemat organizacyjny

Dział Historii

Dział Historii gromadzi obiekty, dokumentujące dzieje Katowic i Górnego Śląska. W zbiorach znajdują się eksponaty z okresu od XVIII do XX wieku, w tym:

księga gruntowa Kuźnicy Boguckiej z XVIII wieku ,
reces uwłaszczeniowy chłopów katowickich z 1829 roku,
osiemnastowieczne mapy,
sztandary z okresu międzywojennego
pamiątki po organizacjach społecznych.
kolekcja sportowa

Ze zbiorów tego działu wystawiana jest ekspozycja stała Dzieje Katowic 1299 – 1990 oraz tematyczne wystawy czasowe.

Dział Etnologii Miasta

Dział Etnologii Miasta gromadzi obiekty z zakresu dawnej kultury warstw nieelitarnych: środowisk górniczych, środowisk hutniczych oraz mieszczaństwa katowickiego. Wśród eksponatów najliczniejszą grupę stanowią przedmioty wyposażenia wnętrz mieszkalnych, urządzenia i sprzęty gospodarstwa domowego, narzędzia pracy, odzież codzienna i świąteczna, w tym tradycyjne stroje ludowe, obrazy i figury sakralne, dewocjonalia. Liczny zasób muzealny stanowią obiekty, związane z kulturą mieszczańską z przełomu XIX i XX wieku które są prezentowane na dwóch wystawach stałych:

W kamienicy mieszczańskiej. Codzienność i odświętność
U sąsiadów na pokojach i w kuchni.

Dział Sztuki

Dział Sztuki zajmuje sie gromadzeniem zbiorów twórczości artystycznej nie tylko twórców katowickich, ale także związanych wydarzeniami z historią Katowic. Wśród zbiorów znajdują się między innymi:

kolekcja 30 portretów autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza, w tym 26 porterów pastelowych Asymetrycznej Damy, przedwojennej modelki Eugenii Wyszomirskiej-Kuźnickiej,
drzeworyty Pawła Stellera,
malarstwo dwudziestolecia międzywojennego oraz współczesne, w tym grafika i plakaty katowickiego środowiska plastycznego,
zbiór porcelany śląskiej z firm Giesche i Steatyt z Katowic i Huty Franciszka z Rudy Śląskiej,
gabinet Ludomira Różyckiego: fortepian, biurko, obrazy, rękopis III aktu jego opery Casanova.

W Dziale funkcjonują dwie pracownie: Pracownia im. Konrada Swinarskiego – w jej zbiorach znajdują się szkice, projekty kostiumów i scenograficzne, pamiątki, obrazy oraz teatralia katowickie. Pracownia im. Pawła Stellera – gromadzi grafikę i pamiątki po artyście.

Dział Fotografii

Dzieł muzeum zajmujący się zbieraniem i archiwizowaniem fotografii archiwalnej i współczesnej związanej z Katowicami. W 2007 roku w zbiorach muzeum znajdowało się blisko 80 000 historycznych fotografii: zdjęcia, klisze szklane, klisze celuloidowe, przezrocza a także około 1 500 pocztówek. W zbiorach znajdują się zdjęcia przedstawiające wydarzenia i ludzie minionych epok między innymi:

wkroczenie wojsk radzieckich w 1945,
wkroczenie wojska polskiego w 1922.
zbiór 20 000 archiwaliów fotograficznych Józefa Dańdy,
zbiór fotografii współczesnej Anny Chojnackiej.

Dział Naukowo-Oświatowy

Dział odpowiedzialny za organizację wykładów i lekcji muzealnych z zakresu historii, etnografii i sztuki Katowic oraz Górnego Śląska, odbywające się na ekspozycjach stałych i czasowych. Lekcje prowadzone są we wszystkich budynkach i oddziałach należących do muzeum: w kamienicy mieszczańskiej przy ul. Ks. J. Szafranka 9 oraz w kościele pw. św. Michała Archanioła w parku Kościuszki. Wśród serii edukacyjnych znajduje się także cykl wykładów historyków z całej Polski: Spotkania z historią.

Wydawnictwo, Księgarnia

Muzeum Historii Katowic wydaje nakładem własnego wydawnictwa liczne publikacje z zakresu historii Katowic i Śląska, zarówno w formie książkowej, katalogów ekspozycji jak i folderów. Wśród ważniejszych publikacji naukowo-historycznych można wymienić: