Plac Teatralny w Bydgoszczy

Plac Teatralny – plac położony w centrum Bydgoszczy.

Plac Teatralny – plac położony w centrum Bydgoszczy.

Położenie

Plac Teatralny znajduje się w centrum Bydgoszczy między ulicami: Karmelicką, Focha, Mostową oraz rzeką Brdą. Jest on położony na północnym skraju bydgoskiego miasta lokacyjnego stanowiąc łącznik ze Śródmieściem.

Wschodnią pierzeję placu stanowią wielkomiejskie kamienice wzniesione pod koniec XIX wieku oraz na początku wieku XX.

Historia

Zobacz też: Klasztor Karmelitów w Bydgoszczy.

Pierwsze budynki na obszarze obecnego placu Teatralnego powstały w końcu XIV wieku. Były to zabudowania klasztorne karmelitów, oraz kościół pw. Najświętszej Marii Panny. W połowie XVI wieku karmelici bydgoscy wznieśli budynki murowane: zarówno klasztoru jak i kościoła. Konwent opasany był murem, który stanowił część systemu obronnego miasta. Na północy obecnego Placu w mury wtopiona była Brama Gdańska. Taki stan trwał do kasacji zakonu w 1816 r. przez władze pruskie.

W 1822 r. kościół mariacki karmelitów został rozebrany do fundamentów, a na jego miejscu wzniesiono pierwszy budynek teatru. Odtąd miejski przybytek Melpomeny stał się przyczynkiem ukształtowania placu miejskiego i nadania mu obecnej nazwy.

Budynek teatru odbudowany po pożarze w 1835 r., spłonął ponownie w 1890 r. W 1895 r. wzniesiono następny – tym razem reprezentacyjny budynek Teatru Miejskiego zaprojektowany przez berlińskiego architekta Heinricha Sellinga. Podczas budowy gmachu rozebrano gotycką wieżę, która była ostatnim reliktem klasztoru karmelitów.

W 1888 roku przez plac przejechał pierwszy tramwaj konny. Pierwsze dwie trasy połączyły Dworzec kolejowy z ulicą Poznańską i Okolem, oraz ulicę Gdańską z ulicą Toruńską przez Plac Teatralny. W roku 1896 na placu założono sieć trakcyjną potrzebną do uruchomienia tramwajów elektrycznych. Na przełomie 1900 i 1901 roku z Placu Teatralnego wyprowadzono trzecią linię tramwajową, najpierw w stronę Wilczaka, następnie w stronę Bartodziejów Wielkich. Plac Teatralny stał się największym węzłem przesiadkowym w Bydgoszczy, w przeddzień wybuchu II wojny światowej przez plac przejeżdżały wszystkie cztery dzienne linie tramwajowe. Swoje znaczenie stracił dopiero po oddaniu do użytku linii "Brda" w 1953 roku i uruchomieniu węzła przesiadkowego na Babiej Wsi. Po 1974 roku likwidacji uległy na placu tory na osi północ-południe. Od tego czasu tramwaje kursują przez plac już tylko na osi wschód-zachód, wzdłuż jego północnej pierzei (linie 1, 3, 5 i 8).

Między południową ścianą teatru, a brzegiem rzeki znajdowała się popularna kawiarnia zwana „Teatralną”. Na pobliskim skwerze 18 października 1910 r. ustawiono rzeźbę "Łuczniczka" autorstwa Ferdinanda Lepcke z Berlina – uznawany za jeden z symboli Bydgoszczy.

Na terenie przylegającym od południa do Teatru Miejskiego, w 1901 r. założono skwer o powierzchni 0,20 ha. W środkowej jego części rosły niskie krzewy, kwiaty, zaś na obrzeżach, gdzie wytyczono aleję spacerową - wysokie drzewa i krzewy liściaste i iglaste. W obrębie placu zasadzono łącznie 45 gatunków drzew, m.in. świerk pospolity, kłujący, sitkański, biały, syberyjski, sosna limba, klon czerwony, platan klonolistny, jesion wyniosły, wiąz, lipa srebrzysta.

Konsekwencją wzniesienia reprezentacyjnego budynku teatru była modernizacja placu. We wschodniej pierzei na fundamentach dotychczasowych budynków wzniesiono w latach 1893-1912 neobarokowe i modernistyczne kamienice. Częściowej modernizacji doczekała się również dochodząca do placu ul. Mostowa oraz ul. Focha.

W okresie międzywojennym plac Teatralny był jednym z najważniejszych i najbardziej eksponowanych placów miejskich w Bydgoszczy, chętnie utrwalanym na pocztówkach i w dziełach lokalnych artystów. W latach 1937-1938 plac został dodatkowo przebudowany.

Generalną zmianę przyniósł rok 1945. Podczas walk o wyzwolenie miasta budynek teatru został trafiony pociskami, a następnie spaliło się wnętrze obiektu. Gmach przez nowe władze miejskie błędnie kojarzony z kulturą niemiecką został bezmyślnie rozebrany. Odtąd Plac Teatralny jest okaleczony, gdyż brakuje na nim przybytku kulturalnego, od którego wziął nazwę.

Ostatecznie teren po wyburzonym teatrze przeznaczono na zieleniec. W latach 1959-1961 plac poszerzono i zagospodarowano w obecnym kształcie. Przeniesiono również pomnik Łuczniczki do parku im. J. Kochanowskiego na skwer przed budynkiem nowego teatru.

Nazwy

Plac w przekroju historycznym posiadał następujące nazwy:

• 1872-1920 - Theater-Platz
• 1920-1939 - Plac Teatralny
• 1939-1945 - Theater-Platz
• 1945-1949 - Plac Teatralny
• 1950-1956 - Plac Wyzwolenia
• 1956-1990 - Plac Zjednoczenia
• od 1990 r. - Plac Teatralny

Stan obecny

Plac Teatralny obecnie jest użytkowany w części zachodniej jako zieleniec, a we wschodniej jako ulica. Jako jeden z najbardziej eksponowanych terenów w mieście wciąż czeka na zagospodarowanie. Władze miasta Bydgoszczy planują nową zabudowę o wysokiej wartości architektonicznej. W grę wchodzi centrum kongresowe lub obiekt kulturalny.

19 lipca 2013 uruchomiono na placu dwie pergole zamgławiające: przepływająca przez instalację woda tworzy delikatną mgłę wodną.

Ciekawostki

W zachodniej części Placu Teatralnego, na zieleńcu rosną okazy drzew i krzewów, które wpisano do rejestru pomników przyrody. Są to:

• cztery cisy pospolite,
• platan klonolistny o obwodzie pnia 350 cm.

Przez Plac Teatralny przechodzi również 18 południk.