Plac na Groblach w Krakowie

Plac na Groblach – plac w centrum Krakowa, w pobliżu Wisły i Wawelu. Miejsce spotkań i temat piosenek Piwnicy pod Baranami.

Plac na Groblach – plac w centrum Krakowa, w pobliżu Wisły i Wawelu. Miejsce spotkań i temat piosenek Piwnicy pod Baranami.

Historia powstania

Plac (nazywany w XIX w. "Nowym Światem"), na którym odbywały się targi końskie, powstał w XIX w. Wcześniej na terenie tym znajdowały się stawy i mokradła (stopniowo osuszane i zastępowane przez drewnianą, parterową i chaotyczną zabudowę), w średniowieczu płynęła tędy odnoga Wisły odprowadzająca wodę oraz nieczystości z fos biegnących u podnóża murów miejskich. Nazwa placu pochodzi od grobli odcinających tę odnogę. Nazwę Groble nosiła początkowo ulica położona we wschodniej części późniejszego placu (I połowa XIX w).

Dni, w które mogły odbywać się targi końskie określał regulamin targowy z końca XIX wieku. Paragraf 58, pkt. b stanowił: „Targi końskie odbywają się co wtorek każdego tygodnia a w razie gdyby na ten dzień przypadało święto uroczyste, targ odbywa się w następnym dniu powszednim”. W drugiej połowie XVIII w. plac stanowił jurydykę, będącą własnością Tarłów, potem dzierżawioną przez Hugo Kołłątaja, a jeszcze później należącą do Sieniawskich.

Zabudowa

Najbardziej znanym budynkiem przy Placu na Groblach jest gmach I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie (nr 9), zaprojektowany w 1896 roku przez Józefa Sarego i wybudowany w latach 1897-1899. W jej herbie jest krzyż maltański – Nowodworski służył bowiem w Zakonie Kawalerów Maltańskich.

Większość kamienic została wybudowana pod koniec XIX i na początku XX wieku. Na rogu placu Na Groblach i ul. Powiśle znajduje się jedyny zachowany fragment wyburzonego w 2002 r. Browaru Królewskiego, w który wmurowano drewniany wodowskaz oraz trzy tablice prezentujące poziom wody podczas powodzi w Krakowie w 1813, 1876 i 1903 r. Budynek browaru, na którego miejscu stoi obecnie hotel Sheraton, wyburzono pomimo figurowania obiektu w rejestrze zabytków. Projektant hotelu, prof. Andrzej Kadłuczka określił wyburzenie browaru mianem "wymiany substancji zabytkowej".

Znani mieszkańcy

Przy Placu na Groblach (nr 12) mieszkał przez ok. 50 lat u Janiny Garyckiej znany krakowski artysta i organizator Piwnicy pod Baranami, Piotr Skrzynecki. W kamienicy tej mieszkał również prezes Federacji Rodzin Katyńskich Andrzej Sariusz-Skąpski oraz jego córka Izabella Sariusz-Skąpska. Z kolei w kamienicy pod nr 3 mieszkanie miał Karol Tichy, krakowski malarz, artysta i pedagog. W kamienicę tę wmurowano tablicę upamiętniającą reportera, publicystę i dyplomatę Ksawerego Pruszyńskiego który również w niej mieszkał.

Piwnica pod Baranami

Wspomniane mieszkanie Janiny Garyckiej w kamienicy nr 12 było częstym miejscem zakrapianych alkoholem spotkań artystów związanych z Piwnicą pod Baranami – krakowskim kabaretem założonym m.in. przez Piotra Skrzyneckiego. Na czterdziestolecie kabaretu powstała nawet piosenka autorstwa Zbigniewa Książka (słowa) i Zygmunta Koniecznego (muzyka) pt. O Groblach, na Groblach. Istnieje również inny utwór – Plac na Groblach Zbigniewa Książka (słowa) i Jana Kantego Pawluśkiewicza (muzyka), wykonywany niegdyś m.in. przez Grzegorza Turnaua.

Infrastruktura

Plac na Groblach był zajmowany (przez wiele lat) przez boiska szkolne. Od września 2007 roku do 9 grudnia 2009 roku na placu trwała budowa pierwszego w Krakowie podziemnego parkingu, który jest obecnie największym tego typu obiektem w okolicy Wawelu. Może pomieścić ponad 600 samochodów. W części naziemnej parkingu odtworzone zostały ogólnodostępne boiska do piłki nożnej i siatkówki oraz bieżnia. Oprócz tego powstał budynek Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego Kraków - Śródmieście. Otwarcie parkingu odbyło się 9 grudnia 2009 roku.