Pomnik Pamięci o Zagładzie Romów – pomnik znajdujący się w północno-wschodniej części miejscowości Borzęcin (Borzęcin Górny), w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, na północ od drogi drogi wojewódzkiej nr 964.
W lipcu 1943 roku niemieccy żandarmi i polscy policjanci zatrzymali w okolicy miejscowości Wał-Ruda grupę Cyganów. Wozami miejscowych chłopów przewieziono ich do borzęckiego lasu, polecono położyć się twarzą do ziemi i zastrzelono.
Na miejsce egzekucji ściągnięto okolicznych mężczyzn, kazano im wykopać dół i pogrzebać zwłoki rozstrzelanych.
Po wojnie szczątki ofiar zostały ekshumowane, w 1959 roku, i pochowane w zbiorowej mogile na cmentarzu parafialnym w Borzęcinie Dolnym.
Niemcy zamordowali w tym dniu 29 Cyganów: 3 mężczyzn, 5 kobiet (w tym jedną w bardzo podeszłym wieku), 20 dzieci w wieku 4-12 lat oraz 1 niemowlę. Prawdopodobnie udało się uciec jednemu mężczyźnie.
Ofiary to Cyganie z grupy Polska Roma: Majewscy, Kwiatkowscy, Chmielewscy oraz miejscowi, osiadli prawdopodobnie w Szczurowej, Cioronie.
W 2010 r. uczestnicy Międzynarodowego Taboru Pamięci Romów na miejscu mordu wkopali brzozowy krzyż.
W sobotę, 23 lipca 2011 o godz. 12.00, podczas XII Międzynarodowego Taboru Pamięci Romów, odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika upamiętniającego martyrologię Cyganów.
Pomnik projektowała romska artystka, absolwentka krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych Małgorzata Mirga-Tas.
Przy drodze na niewielkim piaszczystym wzniesieniu, na betonowym postumencie postawiono drewniane rzeźby. Płyta pomnika a na niej od frontu-rzeźba upadającej kobiecej postaci, nad nią tablica z inskrypcją, z tyłu rzeźba klęczącego dziecka. Wokół 29 granitowych otoczaków, symbolizujących ofiary.
Na tablicy umieszczono następujący napis:
NIE BYŁO ŻYCIA DLA CYGANÓW W MIEŚCIE
I NA WSI ZABIJALI, ZABIJALI NAS.
CO ROBIĆ ? SZŁY Z DZIEĆMI CYGANKI W LAS,
DALEKO W LAS, BY NIE ZNALAZŁY NAS NIEMIECKIE PSY.
(PAPUSZA)
MIEJSCE PAMIĘCI O 29 ROMACH:
3 MĘŻCZYZNACH, 5 KOBIETACH
I 21 DZIECIACH, ZASTRZELONYCH
TUTAJ PRZEZ NIEMCÓW W 1943
Inskrypcję przygotowała Natalia Gancarz. Jest to fragment pieśni romskiej poetki Papuszy.
Pomnik znajduje się na Małopolskim Szlaku Martyrologii Romów. |