Teatru Śląski im. St. Wyspiańskiego

Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego – teatr znajdujący się na katowickim rynku, największa scena teatralna na Górnym Śląsku

Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego jest największą sceną dramatyczną Górnego Śląska. Prezentuje dorobek polskiej i światowej dramaturgii; w repertuarze (sezon 1994/95) inscenizacje utworów Wyspiańskiego, Fredry, Gombrowicza, Moliera, Czechowa, a także autorów współczesnych. Z zespołem artystycznym teatru współpracują najlepsi reżyserzy i scenografowie polscy. Teatr Śląski przedstawia propozycje własne oraz interesujące zdarzenia kulturalne powstałe w innych ośrodkach kraju i zagranicy. Obecność takich artystów jak W. Horzyca, K. Adwentowicz; debiutantów G. Holoubka, T. Łomnickiego, I. Kwiatkowskiej oraz wspaniałych reżyserów i scenografów W. Langego, J. Kaliszewskiego, J. Kreczmara, J. Jarockiego, L. Zamkow, J. Szajny przyczyniła się do tworzenia autorytetu teatru w polskim środowisku artystycznym. Teatr Śląski zdobi kurtyna multimedialna autorstwa jednego z najwybitniejszych polskich twórców interdyscyplinarnych Piotra Szmitke, również dramatopisarza, reżysera i teoretyka sztuki.

Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego – teatr znajdujący się na katowickim rynku, największa scena teatralna na Górnym Śląsku

Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego jest największą sceną dramatyczną Górnego Śląska. Prezentuje dorobek polskiej i światowej dramaturgii; w repertuarze (sezon 1994/95) inscenizacje utworów Wyspiańskiego, Fredry, Gombrowicza, Moliera, Czechowa, a także autorów współczesnych. Z zespołem artystycznym teatru współpracują najlepsi reżyserzy i scenografowie polscy. Teatr Śląski przedstawia propozycje własne oraz interesujące zdarzenia kulturalne powstałe w innych ośrodkach kraju i zagranicy. Obecność takich artystów jak W. Horzyca, K. Adwentowicz; debiutantów G. Holoubka, T. Łomnickiego, I. Kwiatkowskiej oraz wspaniałych reżyserów i scenografów W. Langego, J. Kaliszewskiego, J. Kreczmara, J. Jarockiego, L. Zamkow, J. Szajny przyczyniła się do tworzenia autorytetu teatru w polskim środowisku artystycznym. Teatr Śląski zdobi kurtyna multimedialna autorstwa jednego z najwybitniejszych polskich twórców interdyscyplinarnych Piotra Szmitke, również dramatopisarza, reżysera i teoretyka sztuki.

Historia

Budynek teatru w stylu neoklasycystycznym zaprojektował rządowy mistrz budowlany Carl Moritz, autor projektów opery w Kolonii i teatrów w Barmen, Dürrn oraz Bochum. Budowę teatru rozpoczęto w 1905 a oddano do użytku w 1907, jako teatr niemiecki. Fasadę budynku ozdobiono płaskorzeźbami umieszczonymi po obu stronach tympanonu, nawiązującymi do scen z Pierścienia Nibelunga, a schody prowadzące do wejścia ozdobiono okazałymi latarniami. Na frontowym tympanonie widniał napis w języku niemieckim Deutschem wort deutscher art (pol. Niemieckim słowem niemieckiej sztuce). Fasadę budynku wielokrotnie przebudowywano, w okresie międzywojennym usunięto płaskorzeźby, w latach 60. ubiegłego stulecia usunięto rzeźby stojące w niszach pomiędzy oknami oraz przebudowano schody likwidując ozdobne latarnie. W 1976 na frontowym tympanonie, na wstędze na której był niemiecki napis, umieszczono napis Teatr im. St. Wyspiańskiego. Po ostatnim, mającym miejsce na przełomie stuleci, gruntownym remoncie budynku przywrócono na fasadę budynku stojące w niszach rzeźby. Ponadto wyremontowano dach i salę teatralną oraz osuszono zalewane wodami gruntowymi piwnice.

W październiku 1907 premierą Wilhelma Tella Friedricha Schillera uroczyście zainaugurowano działalność teatru, a aktorzy złożyli uroczyste przyrzeczenie, iż ze sceny tej nigdy nie padną polskie słowa.

12 października 1922 przedstawieniem Królewskiego jedynaka Lucjana Rydla zainaugurowała swoją działalność scena dramatyczna Teatru Polskiego, a w dniu następnym premierą Halki Stanisława Moniuszki scena operowa. Scena operowa została zlikwidowana ze względu na brak funduszy w 1932 r.

W początkowym okresie razem z Teatrem Polskim działał nadal teatr niemiecki.

Działalność Teatru Polskiego wspierał Michał Grażyński, powierzając mu misję polonizacyjną. Długoletnim dyrektorem został Marian Sobański, śpiewak operowy, który okazał się zdolnym zarządcą. Funkcję tę pełnił do wybuchu wojny. Był też pierwszym powojennym dyrektorem teatru.

We wrześniu 1936 teatr otrzymuje nazwę Teatr im Stanisława Wyspiańskiego co uczczono w dniu 17 września premierą Wyzwolenia tegoż autora.

W latach 1939−1945 w teatrze ponownie funkcjonuje teatr niemiecki.

Pierwszą premierą po wojnie było przedstawienie Aleksandra Fredry Zemsta.

Po wojnie do Katowic przesiedlono w całości zespół teatru lwowskiego, nie tylko aktorów, ale też pracowników zaplecza sceny, a razem z nimi przyjechały kostiumy i dekoracje. W tym okresie na scenie katowickiego teatru występowali między innym Krystyna Feldman i Aleksander Bardini. Jednak po krótkim czasie zespół ten rozjechał się po Polsce, głównie przenosząc się do Krakowa.

Teatr jest wspomniany kilkakrotnie w powieści Aleksandra Baumgardtena "Spotkanie z jutrem", opowiadającej o przybyłych w 1945 do Katowic lwowiakach-repatriantach:

Uważa się, że najświetniejszy okres w historii teatru przypadł na przełom lat 40. i 50. kiedy w teatrze występowali Gustaw Holoubek, Józef Para oraz Tadeusz Łomnicki