Ulica Chorzowska

Ulica Chorzowska w Katowicach − jedna z najważniejszych arterii komunikacyjnych w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym. Jest bezpośrednim połączeniem drogowym katowickiego Śródmieścia z miastem Chorzów, od którego wzięła swoją nazwę. Na całej długości jest częścią drogi krajowej nr 79. Szlak w tym miejscu istniał od XVIII wieku. Wzdłuż ulicy przebiegają tory tramwajowe, istniejące tu od 1897. W latach 2002−2007 ciąg alei Walentego Roździeńskiego, ronda gen. J. Ziętka i ul. Chorzowskiej uległ przebudowie w związku z poprowadzeniem tamtędy Drogowej Trasy Średnicowej. Przy ulicy znajdują się wieżowce, biurowce i centrum handlowe.

Ulica Chorzowska w Katowicach − jedna z najważniejszych arterii komunikacyjnych w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym. Jest bezpośrednim połączeniem drogowym katowickiego Śródmieścia z miastem Chorzów, od którego wzięła swoją nazwę. Na całej długości jest częścią drogi krajowej nr 79. Szlak w tym miejscu istniał od XVIII wieku. Wzdłuż ulicy przebiegają tory tramwajowe, istniejące tu od 1897. W latach 2002−2007 ciąg alei Walentego Roździeńskiego, ronda gen. J. Ziętka i ul. Chorzowskiej uległ przebudowie w związku z poprowadzeniem tamtędy Drogowej Trasy Średnicowej. Przy ulicy znajdują się wieżowce, biurowce i centrum handlowe.

Przebieg

Ulica rozpoczyna swój bieg przy rondzie generała Jerzego Ziętka (skrzyżowanie alei Wojciecha Korfantego i alei Walentego Roździeńskiego). Następnie krzyżuje się z ulicą Sokolską. Przy skrzyżowaniu z ulicą Jana Nepomucena Stęślickiego i ulicą Friedricha Wilhelma Grundmanna (tzw. "obwodnica śródmiejska", rejon parku Alojzego Budnioka) znajduje się wyjazd z tunelu pod rondem (są to dwa tunele o długości 672 i 657 metrów, mające umożliwić swobodny ruch tranzytowy na osi zachód-wschód, łączące ul. Chorzowską i al. Walentego Roździeńskiego). Za wyjazdem droga biegnie obok ul. ks. Piotra Ściegiennego, ul. Johna Baildona, ul. Dębowej. Przed skrzyżowaniem z ul. Złotą i ul. Bracką (plac Atrakcji) zlokalizowany jest zjazd na trasę Nikodema i Józefa Renców (estakada Orląt Lwowskich). W tym miejscu ul. Chorzowska przestaje być częścią Drogowej Trasy Średnicowej (DTŚ) − drogi szybkiego ruchu mającej połączyć zachodnią i wschodnią część GOP-u.

W dalszym biegu ulica Chorzowska jest granicą pomiędzy Chorzowem i Katowicami oraz jest równocześnie północną granicą katowickiego osiedla Tysiąclecia i południową granicą chorzowskiego Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku. Kończy swój bieg przy granicy miast, obok deptaku do Stadionu Śląskiego, zmieniając nazwę na ulica Katowicka.

Historia

Od końca XVIII do lat czterdziestych XIX wieku zespoły przemysłowe stanowiły enklawy w krajobrazie, który zachował jeszcze wiejski charakter. Z rozwojem przemysłu wiązały się regulacje niektórych dróg oraz wytyczanie nowych. Miały one znaczenie dla przyszłej kanwy urbanistycznej miasta. Zespoły przemysłowe zaczęły wkrótce znikać z mapy miasta. W rezultacie w jego pierwotnych granicach katastralnych nie zachowała się do dziś żadna huta czy kopalnia. Przyczyną była urbanizacja − funkcja przemysłowa ustępowała funkcjom, typowym dla obejmującego coraz większe obszary dawnej wsi, centrum miejskiego, w którym stopniowo skupiały się ośrodki zarządzania przemysłem. Uregulowane w fazie wczesnoprzemysłowej proste odcinki traktów i dróg wiejskich zachowały się i były włączane w sieć ulic miejskich, a dwie główne osie komunikacyjne − równoleżnikowa (obecnie ulica Chorzowska i dalej ulica Warszawska) i południkowa (obecnie aleja Wojciecha Korfantego, dalej ulica Pocztowa i ulica Tadeusza Kościuszki) − stały się głównymi osiami kanwy urbanistycznej Śródmieścia.

Szosa z Katowic do Królewskiej Huty (dzisiejszy Chorzów) była dobrze ukształtowana już w pierwszej połowie XIX wieku; została wytyczona za dawnym stawem hutniczym huty "Marta". 1 stycznia 1828 przy drodze oddano do użytku drewniany budynek pierwszej szkoły w Dębie (obecnie ul. Chorzowska 153), który w latach czterdziestych XIX wieku powiększono, a w 1856 oddano do użytku nowy murowany budynek, zlokalizowany w miejscu starego. W 1870 spółka Kattowitz−Königshütter Chausee-Aktien Verein prowadziła prace nad ulepszeniem szosy. W 1897 wzdłuż drogi uruchomiono linię tramwajową do Królewskiej Huty. Kursował nią tramwaj parowy, a od 1907 tramwaj elektryczny, kursujący do Bytomia.

W sierpniu 1920, podczas II powstania śląskiego, na szosie do Królewskiej Huty w rejonie Dębu, toczyły się walki powstańców z Niemcami. Ulica do 1922 i w latach 1939−1945 nosiła nazwę Königshütter Straße, w latach 1924−1939 Szosa Królewsko-Hucka. W dwudziestoleciu międzywojennym pod numerem 179 istniała Wytwórnia Palników do Lamp Karbidowych. W ramach taniego budownictwa socjalnego przy ul. Chorzowskiej 240, 242, 244, 246 w latach 1933−1934 wzniesiono cztery bloki dla bezdomnych. Pod numerem 153 w dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonował urząd pocztowo-telegraficzny Katowice 5 oraz posterunek policji. W 1939 ulicą do Katowic wkraczały niemieckie wojska.

W czasach PRL patronem ulicy był Feliks Dzierżyński. Pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku po północnej stronie ulicy, w rejonie Koszutki, wzniesiono kompleks pawilonów handlowych i budynków mieszkalnych, zaprojektowanych przez Stanisława Kwaśniewicza. Osiedle uzyskało imię Juliana Marchlewskiego; jego budowa była związana z wykonywaniem założeń generalnego planu porządkowania urbanistyczno-architektonicznego miasta.

W latach 1963−2003 u zbiegu ul. Żelaznej i ul. Chorzowskiej istniała hala sportowa Huty Baildon, z charakterystycznymi pięćdziesięcioma linami, podtrzymującymi dach. Jedna z nich uległa zniszczeniu w 1996. W kwietniu 2003 prywatna firma dokonała rozbiórki obiektu.

W latach 2002−2007 ciąg alei Walentego Roździeńskiego, ronda gen. J. Ziętka i ul. Chorzowskiej uległ przebudowie w związku z poprowadzeniem tamtędy Drogowej Trasy Średnicowej. Wzniesiono także estakadę Orląt Lwowskich nad ulicą Bracką, o łącznej długości 592 m i 31,12 m szerokości w kształcie litery "S", łączącą ulicę Chorzowską z trasą Nikodema i Józefa Renców. Dnia 3 sierpnia 2010 ulicą prowadziła trasa trzeciego etapu wyścigu kolarskiego Tour de Pologne 2010, a 2 sierpnia 2011 − trasa trzeciego etapu Tour de Pologne 2011.

Infrastruktura

Ulica w zależności od odcinka ma od 6 do 12 pasów ruchu, od 3 do 6 w każdą stronę (liczone są również pasy awaryjne). Najwięcej pasów przebiega w rejonie ronda gen. Jerzego Ziętka, skrzyżowania z ulicą J. N. Stęślickiego i Friedricha W. Grundmanna, skrzyżowania z ulicą Sokolską oraz w rejonie zjazdu Drogowej Trasy Średnicowej do trasy N. i J. Renców (tzw. węzeł Bracka/Bocheńskiego).

Przy ulicy Chorzowskiej w rejonie budynków centralnej siedziby ING Banku Śląskiego znajduje się tzw. "Brama Zachodnia", będąca jedną z bram obszaru Centrum, która jednocześnie stanowi bramę miasta − symboliczne podkreślenie granic obszaru śródmiejskiego.

Z badań, przeprowadzonych w 2007 dla Urzędu Miasta Katowice wynika, że natężenie ruchu w godzinie popołudniowego szczytu na ulicy Chorzowskiej, na odcinku od ul. Piastów do ul. Brackiej, wynosi 3279 samochodów (89,5% to samochody osobowe, 6,4% − samochody dostawcze, 2,4% − samochody ciężarowe, 1% − autobusy), a w rejonie centrum handlowego Silesia City Center − 6245 samochodów (91,8% to samochody osobowe, 3,9% − samochody dostawcze, 1,5% − samochody ciężarowe, 1,3% − autobusy). Natężenie hałasu w rejonie ulicy Chorzowskiej wynosi od 70,6 dB do 74,3 dB; poziomy dźwięku w rejonie linii tramwajowej przy ul. Chorzowskiej wahają się w granicach od 60,8 dB do 73 dB.

Wzdłuż ulicy biegnie wodociągowa magistrala "północna" Dn 800/600 Maczki − Katowice o średnicy 600 mm oraz magistrala ciepłownicza PEC − 2 x Dn 700 i gazociąg średnioprężny Ø 225 mm.

Obiekty i instytucje

Przy ulicy Chorzowskiej znajdują się następujące obiekty:

• Gmach banku Pekao (ul. Chorzowska 1) − wzniesiony w 1995 według projektu Gabriela Korbutta i Krzysztofa A. Kałużnego z 1992. Obiekt posiada powierzchnię użytkową 3600 m2 i kubaturę 20 100 m3. Za projekt budynku architekci w 1995 otrzymali I Nagrodę Wojewody Katowickiego oraz nagrodę SARP "Architektura Roku 1995".
• Chorzowska 50 − biurowiec klasy "A", położony przy ul. Chorzowskiej 50, wzniesiony w latach 1999−2001; posiada 13 kondygnacji i 68 m wysokości całkowitej oraz 40 300 m2 powierzchni całkowitej. Intensywność zabudowy kompleksu biurowego wynosi 4.15. Obiekt jest traktowany przez miejskie władze jako jedna z "wizytówek miasta". Powierzchnia kompleksu wynosi około 2,22 ha i została włączona do Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 listopada 2006 w sprawie Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, Dz. U. z dnia 8 listopada 2006.
• Zabudowania Huty Baildon − rejon huty, pomiędzy ul. Chorzowską, ul. Friedricha W. Grundmanna, ul. Żelazną, ul. Gliwicką i ul. Feliksa Bocheńskiego, jest obszarem o nieukształtowanej funkcji i strukturze gospodarowania, na którym pierwotna funkcja wygasła i znajduje się w fazie transformacji. W 2011 zmodernizowano kompleks dawnych obiektów biurowych huty (tzw. trzy "kostki"), zlokalizowanych bezpośrednio przy ul. Chorzowskiej. Przekształcono je w biurowce klasy "A".
• Silesia City Center (ul. Chorzowska 107) − kompleks handlowo-usługowy, znajdujący się na terenach dawnej kopalni "Gottwald", oddany do użytku 18 listopada 2005, mieszczący na powierzchni 65 000 m2między innymi takie firmy jak: hipermarket Tesco, Cinema City Silesia, EMPiK, Saturn, "Fun-City". Inwestorem jest węgierska firma TriGranit Development Corporation, która wybudowała także osiedle Dębowe Tarasy.
• Kaplica świętej Barbary na terenie Silesia City Center (ul. Chorzowska 107) − poświęcona i oddana do użytku w 2005. W budynku niegdyś stała maszyna wyciągowa kopalni "Kleofas". Kaplica jest filią parafii św. Jana i Pawła w Dębie.
• Obiekty dawnej KWK Kleofas na terenie Silesia City Center (ul. Chorzowska 107): budynek dawnej dyrekcji, wieża wyciągowa szybu "Jerzy"; objęte ochroną konserwatorską.
• Katowice Business Point (róg ul. Chorzowskiej i ul. ks. Piotra Ściegiennego) − budynek biurowo-konferencyjny z dodatkową funkcją handlowo-usługową; wzniesiony w latach 2008−2010. Posiada 11 kondygnacji nadziemnych i 3 podziemne, powierzchnię użytkową 17 200 m2 i 200 miejsc parkingowych. Obiekt wspólnie zaprojektowały biura architektoniczne Jaspers Eyers & Partners (z Belgii) oraz Konior & Partners (z Polski).
• Silesia Office Towers (ul. Chorzowska 109) − planowane dwa wieżowce biurowo-konferencyjne, obecnie realizacja inwestycji została zawieszona. Pierwsza z wież miałaby posiadać 14 pięter i wysokość 60 m, druga − 34 i 136 m wysokości. Kompleks miałby być połączony naziemnym tunelem z Silesia City Center. Teren na którym kompleks miałby powstać został włączony do Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
• Budynek administracyjny dawnej huty Baildon (ul. Chorzowska 112), wzniesiony na początku XX wieku w stylu historyzmu oraz wieża wodna (obok numeru 112), wybudowana na początku XX wieku.
• Zespół kościoła św. Jana i Pawła Męczenników (ul. Chorzowska 160); został wpisany do rejestru zabytków dnia 20 kwietnia 2004 (nr rej.: A/115/04). Zespół obejmuje budynek kościoła, wzniesiony w 1873, przebudowywany w latach 1901−1902 (według projektu Ludwiga Schneidera) oraz grupę rzeźbiarską "Ukrzyżowanie" z początku XX wieku, plebanię (wybudowana w latach 1897−1899) i cmentarz kościelny (działka w obrębie ogrodzenia).
• Zabytkowa kamienica w ogrodzie (ul. Chorzowska 186); wzniesiona w stylu funkcjonalizmu, objęta ochroną konserwatorską.
• Zabytkowa hala przepompowni wody ze zbiornikiem wodnym Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów (ul. Chorzowska 186a); wzniesiona w stylu historyzmu, objęta ochroną konserwatorską.
• Willa w ogrodzie (ul. Chorzowska 188), wybudowana na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku.
• Zabytkowe kamienice w ogrodach (ul. Chorzowska 200, 202); wzniesione w stylu historyzmu ceglanego pod koniec XIX wieku, objęte ochroną konserwatorską.
• Cztery Wieże − kompleks usługowo-mieszkalny.

Przy ulicy Chorzowskiej swoją siedzibę mają także: firmy i przedsiębiorstwa handlowo-usługowe, sklepy, Fundacja "Człowiek dla Człowieka", Fundacja Na Rzecz Rozwoju Rachunkowości "Kpda", składy medyczne, filie Urzędu Pocztowego nr 1, wspólnoty mieszkaniowe.

Komunikacja

Ulicą Chorzowską kursują linie autobusowe KZK GOP o numerach:

• w kierunku miast Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza: 40, 154, 800, 801, 805, 807, 808, 811, 813, 814, 815, 817, 818, 825, 831, 835, 906N;
• w kierunku miast Gliwice, Zabrze, Bytom, Chorzów, Tarnowskie Góry: 6, 7, 7N, 23, 48, 820, 830, 830N, 840, 870;
• w kierunku miasta Siemianowice Śląskie: 110, 662;
• w kierunku dzielnic Katowic: 30, 30N, 51, 109, 138, 193, 673, 674, S−10.

Ulicą kursują także linie autobusowe PKM Jaworzno, w kierunku Jaworzna: A, E, J. Wzdłuż całej długości ulicy ciągnie się torowisko tramwajowe. Kursują nim tramwaje o numerach: 6, 7, 11, 19, 23.