Willa Pałac

Willa „Pałac” w Szczawnicy – zabytkowa willa w Szczawnicy, przy placu Dietla 7 – centralny budynek zachodniej pierzei i największy przy Placu Dietla.

Willa „Pałac” w Szczawnicy – zabytkowa willa w Szczawnicy, przy placu Dietla 7 – centralny budynek zachodniej pierzei i największy przy Placu Dietla.

Pochodzenie nazwy

Wzdłuż ulicy Zdrojowej płynął kiedyś Szczawny Potok (został później częściowo zasklepiony przez Józefa Szalaya, zasypany w latach 60. XX wieku, a w 2011 roku podjęto decyzję o jego częściowym odkryciu). Na wysokości obecnego placu Dietla istniał, wybudowany w 1827 roku przez Jana Kutscherę, pierwszy szczawnicki dom zdrojowy o nazwie „Dom za potokiem” albo „Pałac za potokiem”.

Historia

Po rozebraniu „Pałacu” i częściowym zasklepieniu potoku w 1864 roku wybudowano na jego miejscu drewnianą galerię spacerową, która służyła kuracjuszom jako schronienie przed deszczem i upalnym słońcem. Był to czas zabudowywania placu Dietla przez Józefa Szalaya. Willa „Pałac” powstała w latach 1864–1866 nad galerią. Projektował ją sam Józef Szalay.

Pomiędzy dwoma bocznymi wydatnymi ryzalitami ciągnie się długi balkon. W XIX wieku na parterze znajdowały się 4 2-pokojowe i 2 1-pokojowe mieszkania. W ryzalitach na piętrze istniały 2 duże pokoje, pokój w północnym ryzalicie miał dużą werandę. Nad nimi – dwa mieszkania na poddaszu. W okresie międzywojennym przebudowano budynek: z centralnego wejścia poprowadzono szerokie schody wprost na plac Dietla (zostały zlikwidowane w ramach kolejnego remontu w 1972 roku).

Po wybudowaniu połowa willi należała do Józefa Szalaya, druga połowa – do jego syna Władysława. Zgodnie z testamentem Józefa Szalaya, po jego śmierci w 1876 roku Zakłady Zdrojowe, w tym połowa willi „Pałac”, przeszły na własność Polskiej Akademii Umiejętności, która kupiła drugą połowę willi w 1880 roku.

Obecny wygląd

Poza drewnianą, krytą galerią budynek wygląda obecnie tak, jak go wybudował Józef Szalay. Obecnie na poziomie galerii znajduje się szereg sklepików, zgodnie z intencją Adama Stadnickiego z dwudziestolecia międzywojennego.

Budynek od południa zamyka ciekawa wieża zegarowa, na której szczycie znajdował zegar głośno bijący godziny. Obecnie po zegarze pozostała pusta wnęka, jednak planuje się jego rekonstrukcję wraz z zapowiadanym remontem Willi Pałac, po odzyskaniu jej przez właścicielu uzdrowiska.

Mieszkańcy i użytkownicy

• W latach 80. XIX wieku w willi znajdowało się biuro nowo powstałej Komisji Zdrojowej.
• Do 1939 roku willa funkcjonowała jako hotel.
• W okresie 1950–1971 istniała tu restauracja Gminnej Spółdzielni o nazwie „Zdrojowa”.
• Od 1971 do 2013 roku w willi zlokalizowana była wystawa etnograficzna i historyczna Muzeum Pienińskiego im. Józefa Szalaya, oddziału Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu.