Pałac Staszica

Pałac Staszica, właśc. pałac Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk – pałac w Warszawie, w Śródmieściu Północnym, na Dynasach, przy Trakcie Królewskim, u zbiegu Krakowskiego Przedmieścia i Nowego Światu, klasycystyczny, wzniesiony w latach 1820–1823 z inicjatywy Stanisława Staszica według projektu Antonia Corazziego dla Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk; przebudowany w latach 1892–1893, rewaloryzowany w latach 1924–1926 według projektu Mariana Lalewicza, zniszczony w 1944, odbudowany w latach 1947–1950 według projektu Piotra Biegańskiego; siedziba m.in. Polskiej Akademii Nauk i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Pałac Staszica, właśc. pałac Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk – pałac w Warszawie, w Śródmieściu Północnym, na Dynasach, przy Trakcie Królewskim, u zbiegu Krakowskiego Przedmieścia i Nowego Światu, klasycystyczny, wzniesiony w latach 1820–1823 z inicjatywy Stanisława Staszica według projektu Antonia Corazziego dla Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk; przebudowany w latach 1892–1893, rewaloryzowany w latach 1924–1926 według projektu Mariana Lalewicza, zniszczony w 1944, odbudowany w latach 1947–1950 według projektu Piotra Biegańskiego; siedziba m.in. Polskiej Akademii Nauk i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Historia

Pałac został zbudowany w latach 1820-1823 w stylu klasycystycznym według projektu Antonia Corazziego dla Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. 11 maja 1830 ówczesny prezes Towarzystwa Julian Ursyn Niemcewicz odsłonił przed wejściem do pałacu pomnik Mikołaja Kopernika dłuta Bertela Thorvaldsena.

Po rozwiązaniu Towarzystwa, na skutek powstania listopadowego, w gmachu mieściła się do 1862 Dyrekcja Loterii. W latach 1857-1862 działała Akademia Medyko-Chirurgiczna. Później w murach pałacu znalazło się I gimnazjum męskie wraz z internatem.

W 1890 zdecydowano umieścić w pałacu także cerkiew św. Tatiany Rzymianki. Budynek został przebudowany w latach 1892-1895 przez architekta rosyjskiego Michaiła Pokrowskiego w stylu bizantyjsko-ruskim, w nawiązaniu do rzekomej „rosyjskiej przeszłości” tego miejsca – Kaplicy Moskiewskiej. Elewację pokryto majolikową cegłą, z której wykonano szereg starannie rzeźbionych elementów. Na budynku umieszczono pozłacaną cebulastą kopułę, a w czterech rogach dachu – wieżyczki zakończone spiczastymi hełmami. 22 sierpnia 1897 przebudowany gmach odwiedził car Mikołaj II z żoną Aleksandrą. W październiku tego samego roku przystąpiono do budowy dzwonnicy, na której zawieszono 10 dzwonów.

W latach 1924-1926, korzystając z projektu Mariana Lalewicza, przywrócono budowli klasycystyczny wygląd.

W okresie międzywojennym pałac był drugą siedzibą Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Kasy Mianowskiego, Państwowego Instytutu Meteorologicznego, Instytutu Francuskiego, Muzeum Archeologicznego i Polsko-Amerykańskiej Izby Handlowej, jak również czytelnii Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii w lokalu, mieszczącego się tam wówczas Seminarium Matematycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Uszkodzony w 1939 i zniszczony w 1944, został odbudowany w latach 1946-1950 pod kierunkiem Piotra Biegańskiego. Dobudowano także, od strony przedłużonej po wojnie poza Nowy Świat w stronę Wisły ulicy Świętokrzyskiej, budynek szpitala dziecięcego.

Odbudowany pałac Staszica został przekazany do dyspozycji Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a później – po jego likwidacji – Polskiej Akademii Nauk. Obecnie Pałac stanowi siedzibę kilku instytutów I Wydziału Akademii oraz archiwum, a od 1981 również reaktywowanego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.