Przełęcz Zawrat

Zawrat (słow. Závrat) – wąska przełęcz położona w długiej wschodniej grani Świnicy w Tatrach Wysokich na wysokości 2159 m n.p.m., oddzielająca Zawratową Turnię od Małego Koziego Wierchu, jeden z dwóch skrajnych punktów szlaku Orlej Perci.

Zawrat dostępny jest dla turystów bezpośrednio ze Świnicy albo z dolin leżących po obu stronach grani: Doliny Pięciu Stawów Polskich i Doliny Gąsienicowej. Ze Świnicy szlak przecina kolejno żebra Gąsienicowej Turni oraz Niebieskiej Turni (odcinek zabezpieczony miejscami przy pomocy łańcuchów i klamer, miejscami eksponowany) oraz zbocze Zawratowej Turni. Z Doliny Pięciu Stawów Polskich prowadzi na przełęcz łatwa droga (w 1934 r. zbudowano łatwiejszą drogę zamiast ścieżki z 1877 r.) poniżej południowej grani schodzącej z Małego Koziego Wierchu. Droga z Doliny Gąsienicowej prowadzi od Zmarzłego Stawu Gąsienicowego przez piarg Zawratowego Żlebu (stara trasa, zwana Starym Zawratem) albo ścianą Małego Koziego Wierchu (nowa trasa, nazywana też Nowym Zawratem, zabezpieczona klamrami i łańcuchami). Trasa ta została wytyczona i zabezpieczona przez Towarzystwo Tatrzańskie w latach 1894–1895. W czerwcu 1904 r. w jednej z nisz wschodniej ściany Zawratowej Turni, pod Zawratem, ks. Walenty Gadowski umieścił posążek Matki Boskiej dla uczczenia 50. rocznicy ogłoszenia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny.

Przez Zawrat już w XIX wieku prowadziła droga z Zakopanego do Morskiego Oka. Na Zawracie byli m.in. Stanisław Witkiewicz (swoją wycieczkę z 1888 r. opisał w Na przełęczy), Stefan Żeromski (1892), Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Kasprowicz, Maria Skłodowska-Curie, Włodzimierz Lenin.

Pierwsze odnotowane przejścia turystyczne: Jakub Krauthofer i Jan Para w sierpniu 1842 r. Drugie zimą: Jan Grzegorzewski, panna Stanisława Pisarzewska i jej szwagier, ziemianin z Mazowsza Leon Józef Marian Duczymiński wraz z przewodnikami: Bartłomiejem Obrochtą, G. Rojaną i Józefem Trzebunią – 21 stycznia 1894 r.

W 1952 r. szlak prowadzący z Doliny Gąsienicowej przez Zawrat do Doliny Pięciu Stawów Polskich nazwano Szlakiem Lenina. Do niebieskich oznakowań trasy turystycznej domalowano małe, czerwone gwiazdki wydrapywane systematycznie przez turystów i górali.

Ciekawa flora. Z rzadkich roślin występują rogownica jednokwiatowa, saussurea wielkogłowa, skalnica odgiętolistna i ukwap karpacki – gatunki w Polsce występujące tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach.

Zawrat (słow. Závrat) – wąska przełęcz położona w długiej wschodniej grani Świnicy w Tatrach Wysokich na wysokości 2159 m n.p.m., oddzielająca Zawratową Turnię od Małego Koziego Wierchu, jeden z dwóch skrajnych punktów szlaku Orlej Perci.

Zawrat dostępny jest dla turystów bezpośrednio ze Świnicy albo z dolin leżących po obu stronach grani: Doliny Pięciu Stawów Polskich i Doliny Gąsienicowej. Ze Świnicy szlak przecina kolejno żebra Gąsienicowej Turni oraz Niebieskiej Turni (odcinek zabezpieczony miejscami przy pomocy łańcuchów i klamer, miejscami eksponowany) oraz zbocze Zawratowej Turni. Z Doliny Pięciu Stawów Polskich prowadzi na przełęcz łatwa droga (w 1934 r. zbudowano łatwiejszą drogę zamiast ścieżki z 1877 r.) poniżej południowej grani schodzącej z Małego Koziego Wierchu. Droga z Doliny Gąsienicowej prowadzi od Zmarzłego Stawu Gąsienicowego przez piarg Zawratowego Żlebu (stara trasa, zwana Starym Zawratem) albo ścianą Małego Koziego Wierchu (nowa trasa, nazywana też Nowym Zawratem, zabezpieczona klamrami i łańcuchami). Trasa ta została wytyczona i zabezpieczona przez Towarzystwo Tatrzańskie w latach 1894–1895. W czerwcu 1904 r. w jednej z nisz wschodniej ściany Zawratowej Turni, pod Zawratem, ks. Walenty Gadowski umieścił posążek Matki Boskiej dla uczczenia 50. rocznicy ogłoszenia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny.

Przez Zawrat już w XIX wieku prowadziła droga z Zakopanego do Morskiego Oka. Na Zawracie byli m.in. Stanisław Witkiewicz (swoją wycieczkę z 1888 r. opisał w Na przełęczy), Stefan Żeromski (1892), Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Kasprowicz, Maria Skłodowska-Curie, Włodzimierz Lenin.

Pierwsze odnotowane przejścia turystyczne: Jakub Krauthofer i Jan Para w sierpniu 1842 r. Drugie zimą: Jan Grzegorzewski, panna Stanisława Pisarzewska i jej szwagier, ziemianin z Mazowsza Leon Józef Marian Duczymiński wraz z przewodnikami: Bartłomiejem Obrochtą, G. Rojaną i Józefem Trzebunią – 21 stycznia 1894 r.

W 1952 r. szlak prowadzący z Doliny Gąsienicowej przez Zawrat do Doliny Pięciu Stawów Polskich nazwano Szlakiem Lenina. Do niebieskich oznakowań trasy turystycznej domalowano małe, czerwone gwiazdki wydrapywane systematycznie przez turystów i górali.

Ciekawa flora. Z rzadkich roślin występują rogownica jednokwiatowa, saussurea wielkogłowa, skalnica odgiętolistna i ukwap karpacki – gatunki w Polsce występujące tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach.

Szlaki turystyczne

– czerwony szlak ze Świnicy na Zawrat i dalej Orlą Percią przez Kozią Przełęcz, Kozi Wierch, Granaty i Buczynowe Turnie aż na przełęcz Krzyżne. Odcinek Orlej Perci Zawrat – Kozi Wierch od lipca 2007 r. jest jednokierunkowy, dozwolone jest przechodzenie tylko w kierunku wschodnim z Zawratu na Kozi Wierch.

• Czas przejścia ze Świnicy na Zawrat: 45 min, ↑ 50 min
• Czas przejścia z Zawratu na Kozi Wierch (trasa jednokierunkowa): 2:50 h
• Czas przejścia z Zawratu całej Orlej Perci na Krzyżne: 6:40 h

– niebieski szlak znad Czarnego Stawu Zawratowym Żlebem na przełęcz i dalej zboczami Kołowej Czuby do Doliny Pięciu Stawów.

• Czas przejścia znad Czarnego Stawu na Zawrat: 1:50 h, ↓ 1:30 h
• Czas przejścia z Zawratu do schroniska w Dolinie Pięciu Stawów Polskich: 1:30 h, ↑ 1:40 h