Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach - kościół parafialny w Gliwicach w dzielnicy Wojska Polskiego. Przy kościele znajduje się klasztor Redemptorystów.

W pobliżu kościoła przebiegają szlaki turystyczne:

• Szlak Powstańców Śląskich,
• Szlak Husarii Polskiej.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach - kościół parafialny w Gliwicach w dzielnicy Wojska Polskiego. Przy kościele znajduje się klasztor Redemptorystów.

W pobliżu kościoła przebiegają szlaki turystyczne:

• Szlak Powstańców Śląskich,
• Szlak Husarii Polskiej.

Historia

Kościół

Pierwsza wzmianka o drewnianym kościele pochodzi z 10 marca 1516 roku, kościół został zbudowany prawdopodobnie około 1500 roku.

Nowy murowany kościół w barkowym stylu zbudowano w 1623 roku. 10 października 1677 roku kościół i klasztor spłonęły. Zostały one odbudowane w stylu barokowym pod nadzorem Franciszka Sikory według projektu Melchiora Stokłosy. Poświęcenie miało miejsce w 1683 r. Jednym z fundatorów był król Jan III Sobieski. W 1726 r. Bernard Welczek i Piotr Strzela ufundowali wieżyczkę na sygnaturkę.

W latach 1924-1926 kościół został odnowiony i rozbudowany - powiększono nawę południową oraz dobudowano kaplicę i przedsionek.

Podczas pożaru 7 lipca 1980 roku zniszczeniu uległa między innymi zabytkowa późnobarokowa polichromia oraz wyposażenie wnętrza. Po trzech latach remontu, kościołowi został przywrócony poprzedni wystrój. 21 listopada 1980 r. przy kościele utworzono parafię.

Klasztor

W 1612 roku do Gliwic przybył franciszkanin ojciec Bonawentura. Władze miasta ofiarowały duchownemu kościół Świętego Krzyża oraz przylegający do niego ogród. W kolejnych latach powstał drewniany parterowy klasztor.

W 1683 roku w klasztorze zatrzymał się król Jan III Sobieski podczas wyprawy pod Wiedeń. Na pamiątkę swojego pobytu w gliwickim klasztorze, król posadził kilka lip, z których ostatnia rosła do 1929 roku. W kościele ochrzczono wówczas Murzynka należącego do świty dworskiej.

30 października 1810 r. nastąpiła kasacja klasztorów i zakonów przez króla pruskiego Fryderyka III Wilhelma. Wskutek kasacji w 1811 r. zakonnicy opuścili klasztor, który wkrótce został przejęty na własność przez miasto. 29 kwietnia 1816 r. otwarto w nim gimnazjum.

15 marca 1921 r. przybył pierwszy redemptorysta, ojciec Henryk Gluchnik. 10 maja 1925 r. klasztor przekazano na własność zakonnikom. W czasie II wojny światowej w klasztorze przebywali repatrianci z Bukowiny i Rosji. 7 sierpnia 1945 roku, z inicjatywy zakonników niemieckich, przekazano klasztor polskim redemptorystom.

Architektura i wyposażenie

Kościół

Kościół barokowy, pierwotnie jednonawowy, z prostokątnym prezbiterium od strony północnej. Do prezbiterium przylega od zachodu zakrystia. Prezbiterium dwuprzęsłowe, szersza od niego nawa, początkowo czteroprzęsłowa, od 1926 powiększona o dwa kolejne przęsła. Do nawy przylega od wschodu kaplica św. Barbary, zaś od wschodu i południa - przybudówki. Sklepienia wnętrza krzyżowo-kolebkowe. Dachy dwuspadowe z sygnaturką.

Wyposażenie późnobarokowe, z XVIII wieku. Ołtarz główny z Krzyżem oraz Matką Boską i prawdopodobnie Marią Magdaleną. W nawie głównej ponadto ołtarze boczne Matki Boskiej Nieustającej Pomocy oraz św. Rodziny. W nawie bocznej ołtarz św. Barbary. Nad centralnym łukiem kościoła fresk przedstawiający Matkę Boską, gliwicki kościół Wszystkich Świętych oraz świętych Franciszka z Asyżu, Jana Kapistrana i Bernarda z Clairvaux. Na ścianie tęczy zachowana polichromia z XVIII wieku, pozostałe malunki autorstwa Karla Platzka pochodzą z 1925 r.

Klasztor

Budynek klasztoru, znajdujący się po zachodniej stronie kościoła, barokowy, remontowany w 1925 r. Jest to budynek murowany, czteroskrzydłowy, z wewnętrznym wirydarzem. Skrzydła jednotraktowe z korytarzem od strony dziedzińca. Sklepienia żaglaste lub kolebkowo-krzyżowe, w przebudowanych pomieszczeniach stropy płaskie.

Otoczenie

W pobliżu kościoła znajdował się cmentarz przyklasztorny, zamknięty w 1902 r. Znajduje się tam kaplica cmentarna rodziny Gallich, wybudowana prawdopodobnie w 1902 r w miejscu poprzedniej z 1800 r. Jest to budowla murowana, neogotycka, na planie krzyża greckiego. Drzwi drewniane, zwieńczone - podobnie jak i okna - ostrołukami. Dach zwieńczony sygnaturką.