Ulica Franciszkańska

Przewodnik
Mapa
Atrakcje

”	Ulica Franciszkańska – jedna z ulic warszawskiego Nowego Miasta biegnąca od zbiegu ul. Zakroczymskiej i ul. Freta do ul. Władysława Andersa.

Czytaj dalej

”

Ulica Franciszkańska – jedna z ulic warszawskiego Nowego Miasta biegnąca od zbiegu ul. Zakroczymskiej i ul. Freta do ul. Władysława Andersa.

Historia

Dawna droga narolna Nowej Warszawy, istniejąca już w XV wieku. Pierwsza zabudowa pojawiła się na początku XVI wieku, w latach 1646-47 wybudowano Kościół św. Franciszka wraz z klasztorem Franciszkanów u zbiegu z ul. Zakroczymską. Zabudowania te zostały spalone podczas walk ze Szwedami w roku 1656.

Około roku 1770 u zbiegu z ul. Wałową wystawiono jatki miejskie zwane Wolnicą, jednak już wcześniej przy Franciszkańskiej pojawiły się pierwsze szlacheckie siedziby. Już przed rokiem 1732 u zbiegu z ul. Sapieżyńską wybudowano zapewne według projektu Józefa Fontany pałac dla Jana Skarbka. Kolejnymi ważnymi obiektami były wybudowany ok. roku 1734 pałac Jakuba Bonafusa wzniesiony u zbiegu z ul. Nowiniarską oraz dwór Ogińskich zwrócony fasadą ku ul. Bonifraterskiej. Przed końcem XVIII przy ulicy pojawiły się drewniane dworki i pierwsze, murowane kamieniczki. Zabudowa ta po części została zniszczona podczas walk z Rosjanami w roku 1794.

Okres wzmożonej aktywności budowlanej Franciszkańska przeżyła w latach 20. XIX wieku, w związku z osiedleniem się tu ludności żydowskiej. Powstało w tym okresie 21 kamienic, kilka też przebudowano. Architektem szczególnie owocnie działającym przy Franciszkańskiej w tym okresie był Henryk Galle, twórca aż 12 realizacji. Działali też tu Hilary Szpilowski i Bonifacy Witkowski, ulica zyskała wyjątkowo piękną oprawę architektoniczną. Po okresie Powstania Listopadowego ruch budowlany znacznie zmalał, w związku z brakiem wolnych działek budowlanych przy ulicy. Mieszkańcami byli niemal sami Żydzi; zaś Franciszkańska stała się ważną ulicą handlową. Działały tu liczne sklepiki oferujące towary bławatne oraz futra i skóry. Fabryk w XIX wieku jeszcze nie było wiele: wiadomo o manufakturze płótna Landego, zastąpionej później fabryką tabaczną, od lat 60. istniał też hotel - "Zajazd Litewski". Pod koniec wieku XIX wybudowano jeszcze kilka kamienic o neorenesansowych fasadach; często też do istniejących wcześniej kamienic dostawiano nowe oficyny, czasem też dobudowywano kolejną kondygnację domu frontowego.

Początek wieku XX zaowocował kilkoma nowymi kamienicami o ornamentyce posecesyjnej lub modernistycznej; wśród autorów tych obiektów pojawiają się nazwiska dwóch architektów przybyłych z Odessy - Henryka Stifelmana i Stanisława Weissa; w okresie międzywojennym przy Franciszkańskiej nie wzniesiono żadnego nowego budynku. Po roku 1936 wyburzono Halę Targową i trzy kamienice w związku z przedłużeniem i poszerzeniem ul. Bonifraterskiej; kolejne zniszczenia w zabudowie przyniósł rok 1939.

W listopadzie 1940 Franiszkańska na całej swej długości została włączona do warszawskiego getta. W grudniu 1941 cały obszar Nowego Miasta wraz ze wschodnim odcinkiem ulicy został wyłączony z dzielnicy zamkniętej, a granicę getta przesunięto na środek ulicy Bonifraterskiej.

Powstanie w getcie i powstanie warszawskie doprowadziły do całkowitego zniszczenia zabudowy ulicy. Wypalone ruiny kamienic rozebrano w latach 1946-47, wznosząc nowe zabudowania, częściowo o historyzujących formach.