Ulica Wawelska

Przewodnik
Mapa
Atrakcje

”	Ulica Wawelska w Warszawie – jedna z głównych ulic dzielnicy Ochota, biegnąca od alei Niepodległości do ul. Grójeckiej. Obecnie fragment Trasy Łazienkowskiej.

Czytaj dalej

”

Ulica Wawelska w Warszawie – jedna z głównych ulic dzielnicy Ochota, biegnąca od alei Niepodległości do ul. Grójeckiej. Obecnie fragment Trasy Łazienkowskiej.

Historia

Wytyczona po roku 1880 na skraju dawnego Mokotowskiego Pola Wojennego (obecnego Pola Mokotowskiego), utworzonego jako miejsce ćwiczeń wojskowych w roku 1818. Mokotowskie Pole Wojenne liczyło wtedy około 200 hektarów powierzchni; dziś w większości już zabudowane – tylko 65 hektarów. Daje to obraz ogromu wolnej przestrzeni, która otaczała nowo powstałą ulicę.

Pierwszą trwałą zabudową Wawelskiej były domy Kolonii Staszica i Lubeckiego; w tym okresie wybudowano między ul. Langiewicza a Wawelską osiedle Stowarzyszenia Urzędników PKO – adres Wawelska 66-74.

W latach 20. i 30. XX wieku wystawiono przy Wawelskiej szereg monumentalnych gmachów: pod numerem 15 według projektu Zygmunta Wóycickiego i Tadeusza Zielińskiego w latach 1925-27 powstał gmach Instytutu Radowego – placówki o charakterze medycznym założonym przez Marię Skłodowską-Curie. Ona właśnie kładła kamień węgielny pod budowę przyszłego Instytutu, oraz ofiarowała dla jego celów 1 gram radu. Kontynuatorem działalności Instytutu Radowego obecnie jest Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. Po śmierci założycielki przed gmachem wystawiono pomnik Marii Skłodowskiej-Curie dłuta Ludwiki Nitschowej, odsłonięty 5 września 1935 roku.

W roku 1933 ukończono budowę gmachu Szkoły Nauk Politycznych według projektu Romualda Gutta – obecnie w tym budynku działa Krajowa Szkoła Administracji Publicznej (Wawelska 56).

W okresie 1931-32 pod numerem 46, u zbiegu z ulicą Łęczycką wystawiono funkcjonalistyczny gmach Gimnazjum Państwowego Żeńskiego projektu Tadeusza Nowakowskiego. Obecnie mieści się w nim gimnazjum i VII Liceum Ogólnokształcące im. J. Słowackiego.

W roku 1936 ukończono budowę modernistycznego gmachu Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych – Wawelska 52-54. Posiada on trzy fasady od strony ulic Reja, Krzyckiego i Wawelskiej. Był budowany w dwóch etapach: w roku 1928 – według projektu architekta Stefana Tomorowicza i w latach 1934-1936 – według projektu architekta Jana Zabłockiego.

Wewnątrz gmachu znajduje się tablica pamiątkowa z inskrypcją:

Tablica owa zdemontowana podczas okupacji niemieckiej i ukryta w szybie windy, przetrwała okres PRL w Muzeum Leśnictwa w Gołuchowie – wróciła na swoje miejsce dopiero 6 czerwca 1990 r. W dniach powstania warszawskiego i tuż po nim gmach był miejscem tragicznego pogromu pacjentów i personelu placówki z rąk zbrodniarzy z SS RONA, w tym także palenia żywcem obłożnie chorych ludzi po uprzednim oblaniu ich spirytusem – wydarzenia te przeszły do historii jako rzeź Ochoty. Naprzeciwko, pod numerem 5, na miejscu zniszczonego w czasie wojny stadionu Warszawianki w latach 1954−1956 powstał stadion Sportowego Klubu Robotniczo-Akademickiego "SKRA" wraz z zespołem budynków – dzieło architektów Mikołaja Kokozowa i Jerzego Wasilewskiego z zespołem (Konstanty Kokozow, Stefan Hołówko, Wacław Zarębski, Bogumił Płachecki, Tadeusz Iskierka).

II wojna światowa przyniosła spore zniszczenia w zabudowie ulicy: ucierpiały domki Stowarzyszenia Urzędników PKO między ul. Klementyny Hoffmanowej a Józefa Korzeniowskiego.

Do historii powstania warszawskiego przeszedł zespół kamienic przy Wawelskiej 60, Mianowskiego 15 i Uniwersyteckiej 1 – tzw. Reduta Wawelska.

11 sierpnia 1944 Niemcy opanowali ostatni budynek na Ochocie – kamienicę przy ulicy Wawelskiej 60. Załoga oddziału ppor. Jerzego Gołembiewskiego "Stacha" starała się ewakuować kanałami wzdłuż Wawelskiej w kierunku Kolonii Staszica. W kanałach został na zawsze dowódca ppor. Jerzy Gołembiewski "Stach", a rozproszeni żołnierze jego oddziału dotarli do pozycji batalionu "Golski" w Śródmieściu. W bramie głównej (Wawelska 60) znajduje się pamiątkowa tablica i obok fragment napisu za szybą: "MIN NIE ZNALEZIONO" z roku 1945.

W latach 1948-1951 według konkursowego projektu Romualda Gutta przy współpracy Haliny Skibniewskiej pod numerem 1/3 wybudowano siedzibę Głównego Urzędu Statystycznego. Nietypowy rzut budynku składającego się z trzech skrzydeł mających wspólny, centralny punkt styczny przypomina nieco literę "Y" ,i jest nowatorstwem w skali w światowej. Wyprzedza późniejsze rozwiązania tego typu – na przykład w paryskiej siedzibie UNESCO.

Budowa Trasy Łazienkowskiej w latach 1971-1974 zmieniła zarówno funkcję Wawelskiej, jak też jej ład przestrzenny.

Wiele dawnych przecznic straciło połączenie z ulicą, zaś zabudowa początkowego odcinka ulicy zmieniła nie tylko numerację, ale i adres. I tak, dawny adres Wawelska 2 to obecnie Armii Ludowej 28; dawnym numerem 8 Wawelskiej jest narożny dom osiedla Ognisko (projektu Romana Felińskiego) po parzystej stronie Alei Niepodległości – obecnie przyporządkowany numeracji tej ostatniej (nr 210); Nr 10 to narożne skrzydło domu spółdzielni "U siebie", obecnie z adresem Alei Niepodległości (212); Wawelska 12 to obecnie Sędziowska 1; Dawny gmach Kierownictwa Marynarki Wojennej, pierwotnie Wawelska 7 A, obecnie nosi adres Żwirki i Wigury 105, itp.