Ulica Karmelicka

Przewodnik
Mapa
Atrakcje

Ulica Karmelicka w Warszawie – jedna z ulic warszawskiego osiedla Muranów, zaczynająca się ślepo w pobliżu Alei „Solidarności” i biegnąca na północ do ul. Stawki. Na odcinku ul. Lewartowskiego – ul. Stawki posiada ścieżkę rowerową.

Nazwa ulicy, która po raz pierwszy pojawiła się w dokumentach miejskich w 1682, pochodzi od kościoła Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, budowę którego rozpoczął w tym roku zakon karmelitów trzewiczkowych.

Czytaj dalej

”

Historia

Ulica Karmelicka została wytyczona około roku 1750 w miejscu starszej uliczki, skasowanej w związku z budową klasztoru karmelitów trzewiczkowych przy kościele pw. Narodzenia NMP. Już w roku 1762 południową stronę ulicy zajmowały ogrody należące do karmelitów, zaś około roku 1796 powstał budynek klasztoru.

Przy północnej stronie ulicy u zbiegu z ul. Leszno (obecnie nosi ona w tym miejscu nazwę Al. „Solidarności”) wznosiły się dwa dworki, za nimi w kierunku nie istniejącej dziś ulicy Mylnej ciągnął się ogród o regularnych kwaterach, poprzedzony murowanym przyulicznym domem. Na tyłach owego domu znajdowała się niewielka posesja należąca do Starej Warszawy, na której biły źródła z których czerpano wodę do cystern, przekazywaną następnie drewnianym wodociągiem na Rynek Starego Miasta. Posesją narożną u zbiegu z Mylną zarządzali wspólnie luteranie i kalwiniści; od roku 1736 mieścił się tam przytułek dla ubogich chorych, wraz z cmentarzem ewangelickim założonym wraz z jurydyką Leszno w roku 1648. W roku 1807 po wyroku sądu sporny grunt podzielono pomiędzy oba protestanckie kościoły: luteranie otrzymali większość terenów dawnego cmentarza oraz szpital, rozbudowany w latach 1835-37 według projektu którego autorem był Adolf Schuch.

Pierwsze kamienice pojawiły się przy Karmelickiej dopiero w latach dwudziestych XIX wieku w okolicy skrzyżowania z ówczesną ul. Leszno. Około roku 1863 Karmelicka została przedłużona aż do ul. Dzielnej i już w ciągu pierwszego roku swego istnienia nowy odcinek ulicy, nazwany ulicą Nowokarmelicką, został zabudowany pięcioma dwupiętrowymi kamienicami. W końcu XIX wieku przy Karmelickiej powstawały już wyłącznie trzy i czteropiętrowe domy; jednak niezabudowanych gruntów było już bardzo mało.

W roku 1899 istniał plan przedłużenia Karmelickiej i połączenia jej z Nowokarmelicką, później – Ksawerego Druckiego-Lubeckiego (obecnie jest to fragment Al. Jana Pawła II), za pośrednictwem biegnącej przy Pawiaku nieistniejącej już ulicy Więziennej, jednak zamysłu tego ostatecznie nie zrealizowano.

W roku 1908 Karmelicką pojechał elektryczny tramwaj linii 19; początkowo jego trasa wiodła z Placu Zbawiciela do pętli znajdującej się u zbiegu Gęsiej (obecnie ul. Anielewicza) i Dzikiej, noszącej dziś miano ul. Zamenhofa. Po roku 1915 linię wydłużono aż do ul. Powązkowskiej, lecz sama ulica nie zmieniła się znacząco. Dwukrotnie planowano rozbudowę Szpitala Ewangelickiego: w roku 1935 według projektu Remigiusza Ostoi-Chodkowskiego oraz w roku 1937 według planów Józefa Szanajcy i Bohdana Lacherta; ostatecznie jednak do nadbudowy gmachu nie doszło.

W 1939 ulica nie odniosła poważnych zniszczeń. W listopadzie 1940 znalazła się w obrębie getta, do którego nie włączono jedynie Szpitala Ewangelickiego. W 1942 wyłączono z getta parzystą stronę Karmelickiej, jednak strona nieparzysta wciąż wchodziła w skład tzw. szopów, czyli zatrudniających Żydów niemieckich zakładów produkcyjnych zlokalizowanych na terenie getta.

W odwecie za atak na kolumnę hitlerowskich pojazdów na ul. Leszno i powstanie Niemcy spalili i zburzyli niemal całą zabudowę szopów i ulicy Karmelickiej. Ocalały jedynie Kościół pw. Narodzenia NMP i budynek Szpitala Ewangelickiego, zniszczony w 1944 podczas powstania warszawskiego.

Ostatnie ruiny dawnej zabudowy ulicy rozebrano w roku 1948 podczas budowy osiedla Muranów, zaprojektowanego przez Bohdana Lacherta. Jednocześnie przesunięto bieg ulicy o kilkanaście metrów, skasowano jej początkowy odcinek oraz wydłużono do ul. Anielewicza oraz od ul. Lewartowskiego (dawn. Wołyńskiej) do ul. Stawki. W pierwszej połowie lat sześćdziesiątych, po rozebraniu dawnego więzienia "Gęsiówka", przebito ostatni odcinek ul. Karmelickiej między ulicami Anielewicza i Lewartowskiego.